Danijel Křetínský, jedan od vodećih čeških biznismena, ističe se među investitorima iz istočne Evrope koji osvajaju europska i globalna tržišta. Češi, međutim, nisu jedini u ovom trendu; kompanije iz drugih zemalja Srednje i Istočne Evrope također prate ovaj razvoj, smatra Božidar Đelić, partner u kompaniji Lazard Frères, u tekstu objavljenom u francuskom LesEchos-u koji analizira investicije milijardera iz ovog dijela svijeta.
U proteklih dvanaest mjeseci, Danijel Křetínský je stekao 20% udjela u čeličnom odjelu njemačkog ThyssenKruppa. Pored toga, pokrenuo je ponudu za preuzimanje International Distributions Services (IDS), matične kompanije Royal Mail-a, britanske kraljevske pošte, te preuzeo Casino i Editis u Francuskoj.
Ubrzana ekspanzija čeških kompanija
On je najistaknutiji među češkim investitorima koji značajno šire svoje poslovanje na Evropu i ostatak svijeta, kaže Božidar Đelić za LesEchos, u tekstu koji se bavi akvizicijama i širenjem poslovanja biznismena iz istočne Evrope.
LesEchos navodi kako je, primjerice, Agrofert, jedna od najvećih kompanija u Češkoj, postala lider u europskoj industriji gnojiva, PPF grupa razvija internetsku logistiku kroz svoj udio u InPost-u, KKCG stvara paneuropskog operatera lutrije s Allwyn-om, dok češke energetske grupe Sev.en i Energo-Pro ulažu u energetske i rudarske resurse u Evropi, Sjedinjenim Američkim Državama, Aziji i Australiji.
Investicije i akvizicije širom svijeta
Prema podacima UNCTAD-a, češke kompanije su, počevši gotovo od nule prije dvadeset godina, do kraja 2022. godine investirale 57 milijardi dolara u inostranstvu. Ta brojka je dodatno povećana za 14 milijardi eura vrijednih investicija u posljednjih 18 mjeseci, prema podacima Dealogic-a. Ovo predstavlja najveći rast za zemlju bez prirodnih resursa, a strane investicije Češke su veće od portugalskih, koje iznose 62 milijarde dolara, navodi Đelić.
Češi, ipak, nisu jedini. Mađarska banka OTP, koja posluje u dvanaest zemalja nakon niza akvizicija, ima odnos cijene i knjigovodstvene vrijednosti tri puta viši od svojih zapadnih konkurenata.
Mađarska avio-kompanija Wizz Air, osnovana prije dvadeset godina, prevezla je 60 milijuna putnika u 2023. godini, nakon što je 2021. godine pokušala preuzeti EasyJet.
Uspon ukrajinskog lidera u proizvodnji piletine
Iz Estonije, Bolt je jedini globalni konkurent Uber-u i priprema se za javno kotiranje nakon kruga financiranja koji je procijenio kompaniju na 7,5 milijardi eura.
Poljski lider u prehrambenoj industriji, Maspex, osnovan prije trideset godina, izvršio je dvanaest akvizicija u Srednjoj Evropi i postigao godišnju prodaju od četiri milijarde eura. Uspon ukrajinskog lidera u proizvodnji piletine, MHP, posebno nakon akvizicije slovenačke Perutnine, izaziva zabrinutost kod zapadnih konkurenata.
Ukupno, zemlje Srednje i Istočne Evrope (osim bivšeg SSSR-a) su do kraja 2022. godine investirale skoro 190 milijardi eura u inostranstvu, što je osam puta više nego prije dvadeset godina, navodi se u ovoj analizi.
Koji su razlozi i mehanizmi iza uspona ovih istočnoevropskih grupa?
Prije svega, istočnoevropski šampioni koriste slobodu djelovanja karakterističnu za grupe koje se ne kotiraju na berzi i koje kontrolišu njihovi osnivači. Oni mogu pristupiti operacijama kao strateški operateri, investicijski fondovi ili porodične kancelarije. Mogu biti fleksibilniji od drugih, ponekad pristajući da ostanu dugoročni manjinski akcionari, da dijele udio 50:50 i prodaju svoje udjele bez drame ako odnos ne funkcioniše.
Danijel Křetínský je izgradio EPH prije petnaest godina, vjerujući da će zelena tranzicija biti duža i intenzivnija nego što se očekivalo. Wizz Air je rano prepoznao priliku koju pružaju radnici migranti iz Istočne Evrope, a zatim je ovaj model preslikao u Abu Dabi za radnike iz Južne Azije. Bolt se kladio na harmoničniji odnos s regulatorima i vozačima nego njegovi konkurenti.
Ulaganje u Srednju i Istočnu Evropu utrostručena
Ekspanzija je prvenstveno vođena privatnim grupama, ali je također podržana od strane javnih vlasti u nekim zemljama. U Poljskoj, velike javne kompanije predvode ovaj trend, kao što su naftna kompanija Orlen sa servisnim stanicama u Njemačkoj i Austriji i gasna i naftna polja u Norveškoj, ili lider u proizvodnji bakra KGHM s imovinom u Čileu, Sjedinjenim Američkim Državama i Kanadi. U Mađarskoj, državni fond Corvinus podržava akvizicije domaćih grupa kao manjinski partner, objašnjava Đelić.
Sve ovo, međutim, ne znači da Srednja i Istočna Evropa više nisu atraktivne destinacije za francuske i zapadne investitore. U posljednjih dvadeset godina, strana ulaganja u taj dio Evrope (osim bivšeg SSSR-a) više su nego utrostručena i dosegnula su 1,1 bilion eura. Jednostavno se treba naviknuti i na tokove koji dolaze sa Istoka.
(Tekst objavljen u listu LesEchos)